Na łamach „Biuletynu Migracyjnego” staramy się na bieżąco informować o nowościach wydawniczych czy inicjatywach integracyjnych. W ostatnich latach zarówno działań na rzecz integracji, jak i publikacji poświęconych integracji migrantów w Polsce jest coraz więcej. Siłą rzeczy, z uwagi na specyfikę Warszawy i województwa mazowieckiego jako obszaru docelowego migracji, wiele z tych inicjatyw - praktycznych działań bądź badań - skupia się na Warszawie i okolicach. Wskazane niżej inicjatywy to jedynie wybór z dość szerokiej już oferty aktywności czy literatury. Pełne zestawienia organizacji wraz z krótką informacją o ich działalności oraz przydatnymi danymi kontaktowymi dostępne są na stronach internetowych organizacji działających w obszarze migracji czy - ostatnio - w „Biuletynie Warszawskiego Centrum Wielokulturowego” wydawanym przez Fundację „Inna Przestrzeń”. Nie powielając tych treści, chcemy zwrócić uwagę na wybrane działania ukierunkowane na promowanie wielokulturowości, aktywność sprzyjającą integracji społecznej migrantów czy upowszechnianie wiedzy o integracji migrantów. Nie skupiamy się na istotnych, ale nastawionych raczej na pomoc jednostkom w integracji w wymiarze formalno-prawnym, działaniach poradniczych czy informacyjnych, chociaż nie umniejszamy ich znaczenia.

Inicjatywy integracyjne na Mazowszu i w Warszawie
W Warszawie działa kilkanaście organizacji, które aktywnie wspierają proces integracji migrantów, dając przestrzeń do spotkań zarówno w gronie innych migrantów z tej samej grupy etnicznej, jak i w gronie wielonarodowym, obejmującym również przedstawicieli społeczeństwa polskiego. Poniżej wymieniono tylko kilka inicjatyw wybranych organizacji czy instytucji. O większości inicjatyw (np. Centrum Powitania w Warszawie, spotkania w ramach projektu „Współpraca drogą do integracji” pisaliśmy już w „Biuletynie Migracyjnym”. W niniejszym Dodatku informujemy o kilku lokalnych działaniach, które mają na celu ułatwianie integracji w wymiarze społecznym, ale też swoistą wymianę kapitału kulturowego, co z kolei może sprzyjać inicjowaniu wspólnych działań na rzecz zwiększania udziału migrantów w życiu publicznym czy poprawę warunków ich funkcjonowania w Polsce.

Godna uwagi jest Komisja Dialogu Społecznego ds. Cudzoziemców działająca przy Urzędzie m.st. Warszawy. Skupia ona 27 organizacji migranckich bądź działających na rzecz migrantów. Jest ważnym forum wymiany informacji, planowania działań na rzecz migrantów na poziomie lokalnym i rozwiązywania bieżących problemów czy postulowania zmian w polityce migracyjnej.

Warto w „BM” ponownie wspomnieć o idei Warszawskiego Centrum Wielokulturowego (WCW), którego pilotaż był prowadzony przez Fundację „Inna Przestrzeń”. Już wkrótce WCW ma szansę zaistnieć w nowej odsłonie, ze swoją siedzibą przy pl. Hallera w warszawie. Ma to być niezależna instytucja prowadzona w ścisłej współpracy przez warszawski samorząd i wyspecjalizowane organizacje pozarządowe. Centrum ma stanowić przestrzeń ułatwiającą kontakt przedstawicielom różnych instytucji i organizacji, i tych reprezentujących lokalne urzędy, i formalne czy nieformalne organizacje działające na rzecz cudzoziemców oraz te tworzone przez cudzoziemców. Obszary działania WCW to: dostarczanie informacji; aktywizacja w zakresie promowania kultur, podejmowania własnych inicjatyw; integracja; edukacja dotycząca wielokulturowości, zwiększanie różnorodności oferty kulturalnej stolicy oraz badania dotyczące sytuacji migracyjnej w Warszawie, potrzeb różnych grup migrantów, skutków lokalnej polityki wobec migrantów. We wrześniu 2013 r. odbyły się warsztaty, podczas których planowano przestrzeń WCW. Jego siedzibą ma być dwupiętrowy, mający łącznie 700 m kw. powierzchni lokal. Miejsce to ma służyć wszystkim mieszkańcom Warszawy i okolic, niezależnie od ich obywatelstwa, statusu prawnego czy pochodzenia albo trwałości związku z Warszawą.

Fundacja „Inna Przestrzeń”, będąca członkiem nieformalnej międzysektorowej koalicji na rzecz utworzenia Warszawskiego Centrum Wielokulturowego, koordynuje obecnie istotny z perspektywy lokalnej (ale też porównawczej) projekt pt. „Miejskie polityki migracyjne”, którego celem jest wsparcie tworzenia nowoczesnych i otwartych polityk integracji imigrantów w oparciu o praktyczne doświadczenia współpracy międzysektorowej w trzech najważniejszych w Polsce ośrodkach imigracji: Warszawie, Krakowie i Lublinie.

Inną inicjatywą, również realizowaną przez Fundację „Inna Przestrzeń”, jest Katalizator Inicjatyw Wielokulturowych (KIWi II), który zakłada realizację programu wsparcia dla animatorów oraz dla wybranych inicjatyw wielokulturowych w Warszawie. Chodzi m.in. o takie inicjatywy jak cykle szkoleniowe, tutoring dla autorów wybranych inicjatyw oraz wsparcie w ich realizacji; wsparcie finansowe i merytoryczne inicjatyw przygotowanych przez uczestników szkoleń.

Fundacja na rzecz Różnorodności Społecznej (FRS), również będąca członkiem Koalicji na rzecz Warszawskiego Centrum Wielokulturowego, działa m.in. w obszarze kształtowania otwartego społeczeństwa różnorodnego w Polsce. Jedną z inicjatyw FRS, będącą okazją do spotkań międzykulturowych, jest seria „Narracje migrantów”, składająca się z krótkich filmów dokumentalnych. Ich narratorami są osoby, które na różne sposoby i z różnym skutkiem szukają dla siebie miejsca w Polsce. Filmy w serii ukazują wizję Polski i Polaków poprzez historie „migrantów”, którzy - mieszkając w Polsce - sami ją współtworzą. FRS organizuje pokazy filmów wraz z dyskusją moderowaną.

Nową inicjatywą na mapie Warszawy jest „Centrum Chmielna 26”, które stanowi otwarty punkt spotkań dla cudzoziemców i cudzoziemek, oferujący również informacje przydatne do codziennego funkcjonowania w Polsce. W ramach projektu organizowane są także spotkania dla kobiet, które mają doświadczenie migracyjne bądź funkcjonują w bliskim otoczeniu migrantów czy osób odmiennych kulturowo.

Różne organizacje proponują często międzykulturowe spotkania, których elementem jest np. poznawanie specyfiki danej kuchni czy wspólne przygotowywanie potraw z różnych kontynentów. Może i na polu integracji cudzoziemców zadziała zasada „przez żołądek do serca”, bowiem spotkania tego typu cieszą się dużą popularnością, co pokazały na przykład doświadczenia Fundacji Rozwoju „Oprócz Granic” czy Fundacji dla Somalii.

Publikacje z badań migracyjnych uwzględniających Warszawę
„Drzwi w drzwi z Obcym. Międzyetniczne sąsiedztwo w Warszawie” to tytuł niepublikowanej jeszcze rozprawy doktorskiej napisanej przez Aleksandrę Winiarską w Instytucje Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego pod kierunkiem prof. Ewy Nowickiej-Rusek. Materiał empiryczny do pracy został zebrany w ramach dwóch projektów badawczych, z których jeden był realizowany dzięki wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (badania finansowane ze środków budżetowych na naukę w latach 2010-2012 jako projekt badawczy promotorski), a drugi w ramach projektu „Sąsiedzi czy intruzi”.

Z wnioskami z prowadzonych wywiadów można się zapoznać m.in. w: Winiarska A. (2012), Polacy i imigranci obok siebie - międzyetniczne relacje sąsiedzkie w Warszawie, w: Kaczmarczyk P., Lesińska M. (red.), Krajobrazy migracyjne Polski, Warszawa: Ośrodek Badań nad Migracjami. Celem badań była analiza sytuacji sąsiedztwa w Warszawie z punktu widzenia Polaków oraz migrantów z Wietnamu, Turcji i krajów afrykańskich. Badanie opiera się w dużej mierze na wywiadach pogłębionych prowadzonych z przedstawicielami wymienionych wyżej grup. Sąsiedztwo zdefiniowane zostało jako wieloaspektowe zjawisko społeczne, które wynika z sytuacji bliskości fizycznej w miejscu zamieszkania. Jest to pewien typ relacji społecznej, w ramach której pojawiają się wzajemne obserwacje, przekonania, interpretacje, oczekiwania, kontakty i działania, których poznanie stanowiło cel badań. W pracy zaprezentowano różne, kulturowo zmienne definicje dobrego i złego sąsiada, przedstawiono interpretacje Polaków i migrantów dotyczące wzajemnych zachowań w sytuacji sąsiedztwa, a także istniejące oczekiwania oraz motywacje do wchodzenia w interakcje bądź unikania ich. Szczegółowej analizie poddane zostały poszczególne elementy relacji sąsiedzkiej - od wzajemnego rozpoznania do zawarcia bliższych więzi. Rezultatem badań jest sformułowana typologia międzyetnicznych kontaktów sąsiedzkich, na podstawie ich charakteru i przypisywanego im znaczenia, a także przegląd istniejących reakcji na obecność odmiennych etnicznie sąsiadów.

„Sąsiedzi czy intruzi - badania dyskryminacji cudzoziemców w Polsce" to projekt zrealizowany w latach 2009-2010 przez Stowarzyszenie Interwencji Prawnej przy wsparciu finansowym Europejskiego Funduszu na rzecz Integracji Obywateli Państw Trzecich oraz budżetu państwa. Partnerami w projekcie były: Fundacja Instytut Spraw Publicznych oraz Instytut Socjologii UW. Projekt zakładał przeciwdziałanie dyskryminacji cudzoziemców w Polsce poprzez szczegółowe zbadanie stanu i przyczyn tego zjawiska. Jego celem było zwiększenie świadomości problemu dyskryminacji jako czynnika utrudniającego skuteczną integrację migrantów w społeczeństwie. Częścią projektu były badania socjologiczne wśród migrantów, urzędników oraz praktyków, zajmujących się problematyką integracji oraz dyskryminacji (badania dotyczące różnych sfer życia cudzoziemców w Polsce - m.in. stosunków sąsiedzkich, współpracy z urzędnikami oraz ogólnie występowania zjawiska dyskryminacji wobec nich). Podsumowaniem działań prowadzonych w projekcie jest publikacja: Klaus W. (2010) (red.), Sąsiedzi czy intruzi? O dyskryminacji cudzoziemców w Polsce, Warszawa: Stowarzyszenie Interwencji Prawnej.

Jedną z publikacji powstałych w rezultacie badań nad migracjami jest książka pod red. Ewy Nowickiej, wydana w 2011 r. przez Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, zatytułowana „Blaski i cienie imigracji. Problemy cudzoziemców w Polsce”. Publikacja stanowi zbiór artykułów będących podsumowaniem kilku badań empirycznych, koncentrujących się na różnych aspektach obecności migrantów w Polsce. Dwa z pięciu prezentowanych w publikacji tekstów skupiają się na Warszawie, a konkretnie na środowisku szkół licealnych w stolicy. Jeden z nich dotyczy strategii adaptacyjnych uczniów wietnamskich, drugi zaś - postaw młodzieży licealnej wobec obcokrajowców, a także wiedzy młodych Polaków na temat sytuacji różnych grup migrantów. Pozostałe teksty dotyczą strategii tożsamościowych Wietnamczyków wychowanych w Polsce, małżeństw polsko-wietnamskich, a także kontaktu międzykulturowego w warunkach więzienia.   

***

Informacje o nowościach wydawniczych można znaleźć w każdym numerze „Biuletynu Migracyjnego”. Wszystkich zainteresowanych zachęcamy do przejrzenia archiwum „BM”, ale też do wymiany informacji na temat nowych publikacji poświęconych nie tylko sytuacji migracyjnej metropolii warszawskiej, ale procesom migracyjnym w ogóle.