1 stycznia 2018 r. w Rosji weszło w życie nowe prawo zmieniające zasady kontroli walutowej nad osobami fizycznymi. Wcześniej obowiązujące przepisy nakładały na tzw. rezydentów walutowych obowiązek informowania rosyjskich służb podatkowych o posiadanych zagranicznych kontach bankowych i przeprowadzanych za ich pośrednictwem transakcjach. Status „nierezydenta”, a tym samym większą swobodę w dysponowaniu środkami finansowymi za granicą, nabywał obywatel rosyjski, który przebywał nieprzerwanie minimum rok poza granicami Rosji. Zapis ten był nieprecyzyjny i często interpretowany przez służby w ten sposób, że nawet przyjazd do kraju na jeden dzień w ciągu roku pozbawiał emigranta statusu nierezydenta i tym samym narażał na wysokie kary za niedopełnienie obowiązku informacyjnego lub przeprowadzenie operacji zakazanej prawem* (w wysokości nawet 75-100 proc. wartości „nielegalnej transakcji”). W związku z tym, jedynym wyjściem dla Rosjan niechcących podlegać kontroli walutowej, a pragnących przyjeżdżać do kraju pochodzenia, była rezygnacja z rosyjskiego obywatelstwa (ewentualnie – liczenie na opieszałość służb lub ich bardziej liberalne podejście do zapisu o nieprzerwalności pobytu). Nowe prawo powoduje, że wszyscy obywatele Rosji stają się rezydentami walutowymi niezależnie od długości pobytu za granicą, ale osoby spędzające poza granicami kraju minimum 183 dni w roku kalendarzowym, niezależnie od liczby przyjazdów do ojczyzny, nie podlegają kontroli walutowej i związanym z nią ograniczeniom w obrocie obcą walutą.

Mówienie o geście dobrej woli ze strony władz wobec Rosjan mieszkających za granicą byłoby jednak pewnym nadużyciem. Zmiany spowodowane są szeregiem czynników. Najbardziej istotne wydaje się, że w związku z podpisaniem przez Rosję międzynarodowego porozumienia organów podatkowych o automatycznej wymianie informacji finansowych, począwszy od 2018 r. informacje dotyczące transakcji dokonywanych przez Rosjan w krajach objętych porozumieniem będą spływać do rosyjskich banków automatycznie. Dzięki nowym regulacjom zmniejszy się obciążenie służb analizowaniem danych dotyczących osób pozostających dłużej za granicą oraz obciążenie rosyjskich banków kontrolą nad operacjami swoich klientów za granicą. Przedstawianie zmian jako pójście na rękę rosyjskim obywatelom żyjącym poza krajem jest raczej chwytem wizerunkowym, który potencjalnie miał zaprocentować podczas wyborów prezydenckich. Poza tym reforma przepisów walutowych – dzięki temu, że ułatwia utrzymywanie związków z ojczyzną emigrantom niechcącym podlegać kontroli walutowej ani rezygnować z rosyjskiego obywatelstwa – potencjalnie może zmniejszyć liczbę Rosjan pozbywających się rosyjskiego paszportu.            

ZB

* Przykładowo, sprzedaż zagranicznych nieruchomości cudzoziemcowi wiązała się z koniecznością przeprowadzenia transakcji za pośrednictwem rosyjskiego „upoważnionego” banku. Nielegalne było otrzymanie środków uzyskanych ze sprzedaży bezpośrednio na zagraniczne konto. Obecnie to się zmienia, ale tego typu transakcje nadal będą obwarowane pewnymi ograniczeniami.