Ze skarg do Rzecznika Praw Dziecka kierowanych przez rodziców, którzy wraz z dziećmi zostali umieszczeni w strzeżonych ośrodkach dla cudzoziemców, wynika, że z chwilą umieszczenia dzieci w tych placówkach, przestaje być realizowany wobec nich obowiązek szkolny. Przerwana zostaje ich dotychczasowa edukacja, gdyż dzieci cudzoziemskie nie mogą uczęszczać na zajęcia szkolne poza ośrodkiem, a władze ośrodka w niedostatecznym stopniu organizują zajęcia edukacyjne na terenie placówki. Takie przypadki stanowią naruszenie konstytucyjnego obowiązku szkolnego Konwencji o prawach dziecka oraz ustawy o systemie oświaty, gwarantujących małoletnim cudzoziemcom prawo do nauki na zasadach przysługujących obywatelom polskim.

Problem realizacji obowiązku szkolnego przez małoletnich cudzoziemców był podnoszony już wcześniej, m.in. w związku z prezentacją raportu przygotowanego na podstawie wizyt pracowników Biura RPO w szkołach, ośrodkach dla cudzoziemców ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy i ośrodkach strzeżonych w latach 2011-2013. Również wyniki monitoringu strzeżonych ośrodków przeprowadzonego przez Helsińską Fundację Praw Człowieka i Stowarzyszenie Interwencji Prawnej wskazują, że w placówkach tych wciąż nie jest w pełni realizowany obowiązek szkolny.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich w warunkach detencji konstytucyjne prawo małoletnich cudzoziemców do edukacji w ogóle nie może być realizowane. W związku z powyższym wciąż aktualny pozostaje postulat wprowadzenia ustawowego zakazu umieszczania dzieci i ich opiekunów w ośrodkach strzeżonych - wielokrotnie już zgłaszany przez Rzecznika Praw Obywatelskich i organizacje pozarządowe. Wprawdzie podjęto pewne kroki mające na celu poprawę sytuacji nieletnich cudzoziemców, m.in. wyznaczono dwa ośrodki, które miały być przygotowane do przyjmowania dzieci i rodzin, w Kętrzynie i Białej Podlaskiej, a ośrodek w Przemyślu traktowany jako rezerwowy. Jednak wciąż brakuje kompleksowych regulacji prawnych, które określałyby obowiązki ciążące na MEN, Straży Granicznej, władzach samorządowych oraz samych szkołach w zakresie nauczania małoletnich cudzoziemców. To znacznie utrudnia ich kształcenie. Dodatkowym utrudnieniem jest fakt, że małoletni cudzoziemcy często nie mają świadectw ukończenia klas bądź szkół poza granicami Polski. Przyjętym rozwiązaniem jest przeprowadzanie testów kompetencji, na podstawie których nauczyciele określają poziom wiedzy i umiejętności uczniów po przyjęciu do ośrodka. Zwykle zajęcia prowadzone są w formie nauczania blokowego. W ramach uzupełnienia działalności edukacyjnej organizowane są zajęcia prowadzone przez funkcjonariuszy i pracowników zespołów edukacyjno-wychowawczych. Mają one charakter kompensacyjny i wyrównawczy. Obejmują także zajęcia manualne, kulturalne i sportowe, a ich wymiar w wypadku ośrodka w Białej Podlaskiej wynosi minimum 25 godzin tygodniowo. Takie rozwiązania określić można jednak mianem tymczasowych, gdyż pełna realizacja obowiązku szkolnego w obecnych warunkach legislacyjnych nie jest możliwa.             

                                                        AB

Źródła: brpd.gov.pl, www.rpo.gov.pl, www.hfhr.pl.