Potomkowie wygnanych w XV w. z Półwyspu Iberyjskiego Żydów sefardyjskich będą mogli otrzymać hiszpańskie obywatelstwo - zadecydował rząd Hiszpanii i uzasadnił to potrzebą naprawienia błędów przeszłości  i symbolicznym sprzeciwem wobec narastającego w Europie antysemityzmu. Stosowna ustawa została uchwalona przez hiszpański parlament w czerwcu br. Europejski paszport, dający możliwość swobodnego poruszania się i pracy w Unii Europejskiej, może być atrakcyjny dla wielu Żydów nie tylko z Izraela, lecz także z Ameryki Południowej.

Żydzi sefardyjscy zamieszkujący Półwysep Iberyjski, obok Żydów aszkenazyjskich z Europy Środkowo-Wschodniej, tworzą jedną z dwóch największych grup składających się na żydowską diasporę. W 1492 r. władcy Hiszpanii, Izabela Kastylijska i Ferdynand II Aragoński, wydali edykt z Alhambry nakazujący Sefardyjczykom przyjęcie katolicyzmu lub opuszczenie kraju. Część z nich uciekła do Portugalii, jednak już w roku 1497 król Manuel I zażądał od Żydów przejścia na chrześcijaństwo lub opuszczenia portugalskiego terytorium. Po wypędzeniu z Półwyspu Iberyjskiego Sefardyjczycy osiedlili się we Włoszech, w Holandii, Afryce Północnej, na Bałkanach, Bliskim Wschodzie i w Ameryce Południowej. Niewielka grupa w XVI w. dotarła także do Polski i osiedliła się na Zamojszczyźnie. Edykt z Alhambry oficjalnie obowiązywał do 1967 r., chociaż w 1924 r. rząd Hiszpanii ogłosił, że każda osoba, która posiada pochodzenie sefardyjskie, może starać się o obywatelstwo hiszpańskie. Wzbudziło to jednak niewielkie zainteresowanie. Ci, którzy zdecydowali się skorzystać z tej możliwości, w większości opuścili kraj podczas wojny domowej w latach 1936-1937.

Według danych Jewish Virtual Library obecnie w Hiszpanii mieszka ok. 12 tys. Żydów, głównie Sefardyjczyków pochodzenia północnoafrykańskiego. Trudno jednak ustalić, jak wielu osobom przysługuje hiszpańskie obywatelstwo na mocy nowego prawa. Szacuje się, że na świecie żyje dziś ok. 2,8 mln Żydów pochodzenia sefardyjskiego, a blisko 250 tys. osób wciąż mówi w języku ladino. Hiszpańskie Ministerstwo Sprawiedliwości szacuje jednak, że tylko ok. 90 tys. osób będzie mogło ubiegać się o nadanie obywatelstwa. Aby je uzyskać, trzeba będzie przedstawić zaświadczenie rabina o pochodzeniu lub drzewo genealogiczne bądź posiadać nazwisko z opublikowanej listy typowych nazwisk hiszpańskich Żydów, co pozwoli wykazać odpowiednie pochodzenie. Ponadto osoby starające się o nabycie obywatelstwa w tym trybie będą musiały udowodnić „związek ze społecznością sefardyjską”, np. poprzez wykazanie się znajomością języka ladino. Będą również musiały zdać obowiązkowy test integracyjny w Instytucie Cervantesa. Do tej pory potomkowie wypędzonych Żydów, podobnie jak inni cudzoziemcy, mogli ubiegać się o hiszpańskie obywatelstwo dopiero po dwuletnim pobycie w Hiszpanii oraz zrzeczeniu się dotychczasowego obywatelstwa. Wówczas otrzymywali je na mocy specjalnego dekretu rządu w Madrycie. Nowe przepisy, które zaczną obowiązywać od października br., znoszą te wymogi. Podobne prawo obowiązuje także od stycznia br.  w Portugalii.            

       AB

Źródła: El País, BBC, Jewish Virtual Library.