Różnice w poziomach kapitału ludzkiego są jedną z głównych determinant różnic w rozwoju poszczególnych regionów Polski. Taką tezę stawia w swojej książce pt. „Miejsce i znaczenie migracji zagranicznych w rozwoju regionalnym” dr Brygida Solga. Twierdzi, że emigracja z Polski stale obniża poziom kapitału ludzkiego w regionach wysyłających i przyczynia się do spowolnienia rozwoju. Wobec takiej sytuacji Autorka postuluje, aby polityka migracyjna była nieodłącznym składnikiem polityki regionalnej. Choć nie sposób nie zgodzić się z tym postulatem, warto zwrócić uwagę na jeszcze dwa związki przyczynowo-skutkowe: po pierwsze na fakt, że odpływ ludności może sprzyjać procesom modernizacyjnym regionu, i po drugie, że polskie regiony muszą konkurować o pracowników z regionami europejskimi, które już na starcie są dużo atrakcyjniejsze.

W rozważaniach nad regionalnymi skutkami odpływu ludności autorka doszukuje się raczej negatywów - odzwierciedlonych w zjawisku drenażu mózgów. W jej podejściu pozytywem jest impuls rozwojowy wynikający z migracji powrotnych (brain regain). W perspektywie tej zdaje się być pominięta możliwa modernizacyjna rola migracji (zob. „BM” nr 40, s. 1), która w wypadku analizy skutków lokalnego rozgęszczenia ludności nie powinna pozostać bez znaczenia. Nie uwzględnione jest też zjawisko brain gain, które może wystąpić w sytuacji, gdy ludzie inwestują w kapitał ludzki, planując emigrację, ale na tę emigrację ostatecznie się nie decydują (Stark i in. 1997).

Oczywiście, aby modernizacyjna funkcja migracji mogła zostać spełniona, konieczne są reformy prowadzące do trwałego rozwoju gospodarczego i zwiększenia popytu na pracę. W tym kontekście szczególnym wyzwaniem dla najsłabiej rozwiniętych obszarów może być planowana umowa o wolnym handlu pomiędzy UE a Stanami Zjednoczonymi (tzw. Transatlantyckie Partnerstwo w dziedzinie Handlu i Inwestycji). Poszczególne regiony UE (i Polski) będą bowiem w bardzo nierównym stopniu odnosiły korzyści z tego porozumienia i dysproporcja pomiędzy czynnikami zachęcającymi do pozostania w miejscu pochodzenia a tymi przyciągającymi do miejsca docelowego będzie się powiększać. Może się więc okazać, że nie tylko migracje jako takie będą krytyczne w planowaniu rozwoju na poziomie regionalnym, ale że trzeba będzie je umiejscowić w kontekście tego nowego otwarcia w transnarodowej polityce gospodarczej.    

JN

Źródło: Solga B. (2013), Miejsce i znaczenie migracji zagranicznych w rozwoju regionalnym, Opole: Wydawnictwo Instytut Śąski; Transatlantyckie Partnerstwo w dziedzinie Handlu i Inwestycji: http://ec.europa.eu/trade/policy/in-focus/ttip/index_pl.htm; Stark O., Helmenstein C., Prskawetz A. (1997), A Brain Gain with a Brain Drain, „Economics Letters” 55(2): 227-234.