Skargi osób przebywających w strzeżonych ośrodkach dla cudzoziemców (SOC) i medialne doniesienia o nieprawidłowościach stały się powodem zlecenia przez MSW kontroli w tych instytucjach. Ich wyniki opublikowano w dwóch raportach. Pierwszy pt. „Informacja o stanie realizacji praw osób osadzonych w strzeżonych ośrodkach dla cudzoziemców prowadzonych przez Straż Graniczną” przygotowała strona rządowa, a drugi pt. „Migracja to nie zbrodnia” - Fundacja Helsińska i Stowarzyszenie Interwencji Prawnej. Lektura obu dokumentów pozwoliła Ministerstwu sformułować propozycje zmian w SOC. Zostały one przedstawione 23 stycznia br. podczas spotkania przedstawicieli Ministerstwa z Rzecznikiem Praw Obywatelskich, Rzecznikiem Praw Dziecka i przedstawicielami trzeciego sektora.

MSW zadeklarowało, że małoletni do 15 roku życia pozostający bez opieki nie będą umieszczani w ośrodkach. Młodzież starsza lub małoletni będący pod opieką rodziców lub opiekunów będą kierowani do ośrodka w Kętrzynie, który jest do tego najlepiej przygotowany. W raportach wskazywano, że pobyt w SOC utrudnia realizację obowiązku szkolnego, obejmującego wszystkie dzieci w Polsce, niezależnie od obywatelstwa i statusu pobytu. W swoim raporcie strona pozarządowa argumentowała, iż detencja małoletnich jest niezgodna z zapisem o dobru dziecka, zawartym w Konwencji o Prawach Dziecka. Ministerstwo w swoim raporcie stwierdziło natomiast, iż dla dobra życia rodzinnego dzieci nie powinny być oddzielane od rodziców kierowanych do ośrodka.

Autorzy obu raportów podkreślali, iż znajomość języków obcych wśród funkcjonariuszy Straży Granicznej jest niewystarczająca. Zapowiedziano przygotowanie dla nich pakietu szkoleń obejmującego kursy językowe i zajęcia mające poszerzyć ich kompetencje międzykulturowe.

W obu raportach sformułowane zostały zarzuty dotyczące nadmiernego stosowania ograniczania praw osadzonych w ramach kary za zakłócanie porządku w ośrodku. Polega ono m.in. na odseparowywaniu w specjalnym monitorowanym pomieszczeniu (izolatce). Takim osobom ogranicza się także prawo do widzeń, w tym z urzędnikami i działaczami pozarządowymi. Wiceminister spraw wewnętrznych, Piotr Stachańczyk, zapowiedział, że zostaną zniesione regulaminowe ograniczenia dotyczące widzeń, zaś cudzoziemcy będą mogli być umieszczani w izolacji maksymalnie na 48 godzin i nie będą pod stałym nadzorem kamer.

Organizacje pozarządowe w przygotowanym przez siebie raporcie sformułowały więcej zaleceń niż Ministerstwo. Zasugerowano na przykład, by ograniczyć więzienny rygor, polegający m.in. na zakazie swobodnego poruszania się po terenie ośrodka (obecnie cudzoziemcy mogą poruszać się jedynie po wydzielonym oddziale). Wychodząc naprzeciw tym postulatom, Piotr Stachańczyk zapowiedział wprowadzenie większej swobody poruszania się po SOC, a także usunięcie w oknach krat.

W obu raportach wskazywano na nieprawidłowości w funkcjonowaniu strzeżonych ośrodków SG, chociaż dokument przygotowany przez organizacje pozarządowe cechuje większa wnikliwość. Sądząc z przedstawionych w styczniu br. deklaracji, strona rządowa uwzględniła wiele postulatów partnerów zaproszonych do prowadzenia kontroli.          

 AR